Herman Langen is natuurliefhebber pur sang. Hij is al bijna meer dan veertig jaar lid van het IVN en verzorgt wandelingen voor de afdelingen Ubach over Worms en Kerkrade. Herman was al eerder aan het woord in de Anselbode van 3 november 2020. Hij publiceert regelmatig in het tijdschrift De Natuurgids, in de rubriek ‘Op stap in de regio’. Onderstaand artikel is er een uit deze reeks. Herman beschrijft de flora en fauna van het gebied rondom de Boomgaardskuilweg in Eygelshoven, waar de RK Begraafplaats, de natuurbegraafplaats Eygelshof en de ‘Grote Boslocatie’ zijn gelegen.

Op en nabij de begraafplaatsen van Eygelshoven.

Met dit stukje Limburg in mijn eigen dorp heb ik een speciale band. Op de RK Begraafplaats Eygelshoven zijn mijn ouders begraven, alsmede ook mijn opa en oma van moeders kant.
Sedert een aantal jaren is het ook mogelijk om op de naastgelegen natuurbegraafplaats te kiezen voor natuurbegraven. Beide begraafplaatsen worden van elkaar gescheiden door de Boomgaardskuilweg, een holle weg, stijgend naar een plateau met akkers en weilanden, oudere bosgebiedjes en ook veel jonge aanplant. Het gebied is bekend onder de naam ‘Grote boslocatie’.

RK Begraafplaats Eygelshoven.
Door bevolkingstoename vanaf het begin van de 20ste eeuw was er in het mijndorp Eygels-
hoven (Laura en Julia) een groter kerkhof nodig. Dit werd gevonden aan het begin van de Rimburgerweg, tegenover de ingang van de mijn Julia. Het meest markante graf is een oorlogsgraf uit 1941. In de nacht van 30/31 juli 1941 werd het centrum van Eygelshoven getroffen door een vliegtuigbom. Hierbij lieten 7 mensen het leven. Ter nagedachtenis hieraan werd op 30 april 1970, op de locatie van de bominslag, een kunstwerk onthuld van de Maastrichtse kunstenaar Harry Marks.
Heel frappant is de aanwezigheid van grote aantallen muurhagedissen op dit kerkhof. Volgens een medewerker van RAVON (stichting Reptielen Amfibieën Vissen Onderzoek Nederland) betreft het hier een Italiaanse ondersoort, Podarcis muralis maculiventris of Podarcis muralis nigriventris. Ze zijn duidelijk zwaarder getekend dan de inheemse Maastrichtse muurhagedis (Podarcis muralis brongniardii). Inmiddels hebben de muurhagedissen ook al een geslaagde oversteek gemaakt naar de naastgelegen natuurbegraafplaats.

Natuurbegraafplaats Eygelshof
Op deze locatie lag vroeger een bruinkoolgroeve. In 1905 werd een concessie voor de winning van bruinkool aangevraagd, ter grootte van 800 ha. Uiteindelijk duurde het tot 1918 alvorens daadwerkelijk concessie werd verleend voor een gebied ter grootte van ca 105 ha. De concessie kreeg de naam ‘Herman’. In 1920 had de bruinkoolgroeve een topjaar, met de verkoop van bijna 75.000 ton bruinkool.
Ten gevolge van dalende vraag naar bruinkool sloot de groeve in 1923 voor de eerste keer haar poorten. In januari 1946 werd de groeve voor de tweede keer in gebruik genomen. 1946 was meteen een topjaar: Productie 123.000 ton! In 1949 staakte de groeve voor de tweede keer de productie. Nu definitief. Wat achterbleef was een holle kies in het landschap die zich vulde met water. (Bron: De Mijnen).
Na het jaar 2000 werd groeve gevuld met aarde en opgehoogd, met aansluiting tot het niveau van het naastgelegen bos. De top van de natuurbegraafplaats
ligt daardoor beduidend hoger dan de RK Begraafplaats. In 2017 werd de eerste overledene hier ter aarde besteld. Nu zijn reeds meer dan 100 personen hier aan moeder aarde toevertrouwd.

Bij de inrichting heeft men ervoor gekozen om de natuur leidend te laten zijn.
Na het begraven neemt de natuur het graf over. Wel toegestaan zijn houten schijven met naaminscripties die het graf markeren. Daarnaast wordt het graf ook nog eens vastgelegd met GPS-code in een digitaal systeem. Op de top van de begraafplaats liggen twee op zo natuurlijk mogelijke wijze aangelegde vennen. Er zijn diverse soorten streekgebonden bomen en struiken aangeplant zoals de zomereik, wintereik, iep, vlier, sleedoorn, meidoorn, prunus (kriek), appel en de peer. Het streven is om tussen deze aanplant de open structuur zo veel mogelijk te behouden. Maaisel wordt regelmatig afgevoerd om de diversiteit in de plantengroei te bevorderen. Uitzaai van pseudo-acacia (robinia) en berk probeert men zoveel mogelijk tegen te gaan. Ook guldenroede en braamstruiken probeert men in toom te houden. In het voorjaar is veel klein hoefblad te zien. Verder groeien er diverse klaver, wikke- en distelsoorten, malva, grote en kleine teunisbloem, sintjanskruid, oranje havikskruid, kaardenbol, wederik, kattenstaart, brem, pinksterbloem, zilverschoon, margriet, kamille, zomerfijnstraal, mierikswortel, wilgenroosje, grasklokjes, lisdodden en oorwilg.

In de vroege ochtend komen reeën uit de aanpalende gebieden hun dorst lessen in de vennen. De vennen bieden levensgemeenschap aan groene en bruine kikker, Alpen water-
salamander en kleine watersalamander. Ook is de rugstreeppad gesignaleerd. En aan oeverplanten aan de rand van het water kan men, vooral in de vroege zomerse ochtenduren, veel uitsluipende libellen waarnemen. Andere regelmatig aanwezige dieren: vos, Canadese gans, Nijlgans, zwaan, geelgors, putter en groene specht. Vooral de laatste laat zich vaak nadrukkelijk zien en horen.
Juist door het open karakter van de Natuurbegraafplaats hebben ook veel insecten, waaronder vlinders hier een goed leefgebied. Ik noem de spaanse vlag, de koninginnepage, diverse soorten blauwtjes en de zandoogjes.
Op 15 juni 2020 zag ik een prachtig blauwtje. Met veel moeite en geduld kon ik dit mooie vlindertje fotograferen. Ik plaatste de foto op Facebook en toen wist kenner François Debets mij te vertellen dat dit een heel zeldzaam exemplaar was: Een staartblauwtje. Een week later zag ik weer een exemplaar. Nu kon ik een nog betere foto maken. Volgens de Vlinderstichting was dit vlindertje na 1933 bijna 80 jaar niet meer in Nederland gezien. Na 2011 zijn er wel weer waarnemingen geweest, vooral in Limburg.

Tot slot nog aandacht voor de aanwezige reptielen. Zoals eerder al aangegeven hebben de muurhagedissen van de RK Begraafplaats de oversteek gemaakt naar deze Natuurbegraafplaats. Ook de ringslang wordt regelmatig gesignaleerd. Nabij de Worm in Rimburg heeft RAVON-medewerker Lei Paulssen een aantal broedstoven voor de ringslang aangelegd. Met zeer goed resultaat. En vanuit het gebied langs de Worm hebben ze nu dus ook het water van de natuurbegraafplaats weten te bereiken. Ringslangen die zich bedreigd voelen, houden zich dood en sperren daarbij de bek ver open. Daarbij verspreiden ze een stinkende geur, waardoor het lijkt alsof ze in staat van ontbinding zijn. Voor predatoren genoeg redenen om de slang onaangeroerd te laten……
Door de hoge ligging van de natuurbegraafplaats biedt deze prachtig uitzicht over de omgeving. Vooral in de winter, als de zon boven de einder in het oosten opkomt, levert dat spectaculaire beelden op.

Grote Boslocatie
Vanaf het einde van de 20ste eeuw zijn aan het gebied tussen de kernen Ubach Over Worms en Eygelshoven vele hectaren bos toegevoegd aan het oorspronkelijk hoofdzakelijk agrarisch gebied. Het gebied, met grote diversiteit aan bomen en struiken afgewisseld door landbouwgebied, biedt naar mijn mening veel kansen aan onze inheemse fauna. Heel mooi om hier te fietsen en te wandelen. En vanaf hier bereikt u in weinig tijd het plateau bij de Watertoren van Rimburg.
Ik dank Britt Koeken van Natuurbegraafplaats Eygelshof voor haar aandeel in de totstandkoming van dit artikel.

Herman Langen
1 juli 2020.