Ruim zeventien jaar zit hij voor de katholieke kerk in Afrika, maar aan terugkomen denkt hij voorlopig nog niet. Bert van Megen uit Eygelshoven, nuntius namens het Vaticaan in Kenia en voor Zuid-Soedan met standplaats Nairobi, is nog zielsgelukkig met zijn pauselijke opdracht als verbindingsman tussen de lokale kerken in die landen en het Vaticaan. Voorlopig zit hij daar goed. Zijn laatste ‘klus’ was recent de voorbereiding van het bezoek van paus Franciscus aan Zuid-Soedan eind januari. Een bezoek waarvoor de autoriteiten vooraf het ergste vreesden in het door burgeroorlog al jaren verdeelde land. Maar tot ieders opluchting hielden de rebellen zich gedeisd, terwijl er kort tevoren nog veel slachtoffers vielen tijdens een van de vele slachtpartijen tussen de rivaliserende stammen.
Bert is al sinds 1994 in diplomatieke dienst van het Vaticaan en Kenia is sinds 2019 inmiddels het achtste land waar hij werd gestationeerd, met accreditatie voor Zuid- Soedan. Voor 2019 zat hij in Noord-Soedan. Er was dus al een link met Zuid-Soedan. Hij kende de regio al vrij goed. Zij benoeming kwam als zodanig niet echt als een verrassing voor hem. Hij is voor beide landen verantwoordelijk voor de link naar het Vaticaan en de paus zelf en ook voor de link tussen kerken in die landen en hun regeringen.
Donderslag bij heldere hemel
Na zijn priesteropleiding werd hij in 1987 tot priester gewijd in het bisdom Roermond. Hij werkte eerst als kapelaan in Nieuw-Einde in Heerlen en later in Abdissenbosch en de Petrus en Paulusparochie in Schaesberg. Het was in die periode dat toenmalig bisschop Gijsen hem belde. “Hij vroeg me wat ik zou denken van een functie bij de diplomatieke dienst van het Vaticaan. Zij hadden het bisdom gevraagd om iemand te sturen en ze dachten aan mij. Voor mij een donderslag bij heldere hemel. Ik had daar nooit aan gedacht. Ik denk dat het ermee te maken had dat ik een aantal talen sprak. Ik ben in 1990 naar Rome gegaan, heb daar vier jaar gestudeerd aan de Academia, mijn doctoraat gedaan in kerkelijk recht en werd in 1994 uitgezonden naar Soedan. Ik was toen 33 jaar. Vandaaruit ben ik nog naar Brazilië, Israël, Slowakije, de VN in Geneve en als zaakgelastigde naar Malawi gegaan alvorens ik tot nuntius werd benoemd in Khartoem, de hoofdstad van Soedan. In 2019 werd ik benoemd in Kenia en Zuid-Soedan.”
Hij is intermediair tussen de katholieke kerken in beide landen en het Vaticaan. Vooral een controlerende functie. Hij doet projecten, bisschoppelijke benoemingen en zorgt dat de kerkelijke organisaties volgens de regels van de kerk opereren. Zuid-Soedan is daarbij zijn grootste zorgenkindje. Het is sinds 2011 een onafhankelijke staat, maar leeft al sinds de jaren zestig op voet van oorlog met het noorden van het land. In 2013 braken de stammenconflicten uit in Zuid-Soedan, met veel gruwelijkheden en doden. Bert van Megen: “Tot 2016 werd flink gemoord. Daarna is het land gekalmeerd en in 2018 kwamen de partijen wat nader tot elkaar. Maar het gesloten agreement zette niet veel zoden aan de dijk omdat er te weinig commitment was van verschillende kanten. In 2019 riep de paus de kerkelijk leiders naar Rome, om zich te bezinnen op waar zij mee bezig zijn en wat het volk van hen verwacht. En wat verwacht Christus hoe we hier leven. Op 11 april 2019 kuste de paus de voeten van de verschillende leiders, als een spontane geste. Er zijn daarna niet veel grootschalige conflicten meer geweest, maar voorafgaand aan bet pausbezoek was er in december nog een incident op de grens van Noord- en Zuid-Soedan waarbij 3.000 mensen om het leven kwamen. Het gaat vaak om stammenconflicten tussen veehouders en landbouwers. Vaak worden die conflicten gebruikt door de politieke partijen om er een slaatje uit te slaan. Dat was ook de reden van het pausbezoek om te zeggen: “waar zijn we mee bezig.”
Pausbezoek
Bert heeft dat bezoek mede voorbereid en het heeft buiten verwachting heel goed uitgepakt. “De paus werd heel goed ontvangen en er waren duizenden mensen op de been. Vooraf was er de vrees of het wel goed zou gaan, omdat politie en leger niet gewend zijn om grote mensenmassa’s in goede banen te leiden en bij ongeregeldheden al snel schieten. En niet alleen in de lucht. Maar dat ging gelukkig allemaal heel gemoedelijk. Ook de boodschap van de paus werd goed ontvangen en naderhand hadden we bijeenkomsten met politici om te zien hoe ze ermee verder konden. Dat is ook de uitdaging voor de komende maanden. Want zolang er geen goede structuur is en een begin van een rechtsstaat zal het land zich niet verder kunnen ontwikkelen. Zuid-Soedan is een van de meest onderontwikkelde landen ter wereld.”
Wordt deze regio zijn eindstation? “Dat heb je niet zelf in de hand. Het hangt er vanaf wat het Vaticaan wil. Kenia en Zuid-Soedan zijn fantastische landen om te werken. Genoeg uitdagingen en genoeg te doen. Als ik weer eens terug ben in Europa vind ik het daar heel doods en grijs. Mensen zijn heel erg in zichzelf gekeerd. De Afrikaanse samenleving is heel energiek en vol leven en is een hele jonge samenleving. De gemiddelde leeftijd in Kenia is 21 jaar en in Zuid-Soedan nog jonger. Als het Vaticaan echter anders beslist, dan doe je dat. Maar ik zou niet anders meer willen.”
