Door: Boudewijn Nols – Stichting ‘Eygelshoven door de eeuwen heen’

In 2022, is het 100 jaar geleden dat de nieuwe Grote St. Janskerk voor het eerst in gebruik is genomen. Reden om stil te staan bij de geschiedenis van deze kerk, de bouwgeschiedenis, de architecten en vooral ook de vele kunstenaars die een blijvende bijdrage hebben geleverd. In verschillende afleveringen worden bovenstaande thema’s besproken.

Vooraf. Op 1 januari 1890 wonen er in Eygelshoven 485 inwoners. Landbouw is de belangrijkste bron van inkomsten. Naast een smid, een kleermaker en andere nijverheidsberoepen zijn er in 1892 dertien boerderijen. Teelt van tarwe en rogge, zo’n 60 hectare, is jarenlang op het zelfde niveau. Dat geldt ook voor de veestapel.
Het Oude Kerkje gelegen op de Kerkberg is de parochiekerk.

In 1858 vinden er in Eygelshoven de eerste proefboringen plaats naar bruinkool, maar tot exploitatie komt het niet. Een concessie, Herman genaamd en aangevraagd in 1906, komt pas tot exploitatie na 1918 als gevolg van een groot brandstoffentekort door de Eerste Wereldoorlog.1858 is ook het jaar dat in Eygelshoven bezwaar gemaakt kan worden tegen een steenkolenconcessie genaamd ‘Willem’ die onder een klein deel van het grondgebied van Eygelshoven ligt.

De proefboringen van de heren A.H. Wackers en G.A Schümmer leiden in 1873 uiteindelijk tot een concessieaanvraag voor het veld Laura dat onder een groot deel van het grondgebied van Eygelshoven ligt. In 1873 wordt door de heer J. Hith in een ander deel van Eygelshoven een succesvolle proefboring gedaan met als gevolg een tweede concessieaanvraag.

Het duurt tot 1899 voordat gestart wordt met de exploitatie. De twee concessies worden samengevoegd tot Laura & Vereeniging en in 1900 start het bouwen van de eerste schacht van de mijn Laura. In 1907 is de mijn Laura in volle exploitatie. Met de bouw van een tweede mijn, Julia genaamd, wordt in 1922 begonnen.
Door de exploitatie van de Laura stijgt het inwoneraantal van de parochie Eygelshoven fors. Naast Eygelshoven bedient de parochie dan ook nog de gehuchten Hopel en Boerenanstel in Kerkrade en de Hoven in Ubach over Worms.
In 1900 zijn er al 545 bewoners in Eygelshoven, honderd meer dan in 1890. In 1905 zijn dat er 793, in 1910 al 1362 en in 1915 is het aantal gegroeid naar 2082 inwoners. In 1916 worden er 280 woningen geteld waarvan 247 zijn gelegen in De Kom.
Het lijdt geen twijfel dat het Oude Kerkje inmiddels veel te klein is geworden. Daarbij verkeert het ook nog in een slechte staat.

Het besluit om een nieuwe kerk te bouwen

In 1916 besluit het kerkbestuur met steun van de mijndirectie en gemeente om een nieuwe grotere kerk te bouwen op een nieuwe plek. Al heeft men even overwogen om het huidige Oude Kerkje uit te breiden of op die plek een nieuwe kerk te bouwen. In mei 1916 staat in de notulen van de raadsvergadering dat er een plek voor de nieuwe kerk is bepaald. Kort daarna in juli schenkt de directie van Laura & Vereeniging een som van 10.000 gulden voor de bouw van deze nieuwe kerk.
Het is pastoor Fr.K.L. Schijns samen met het toenmalige kerkbestuur die verder de aanzet hebben gegeven tot de bouw. In het kerkbestuur zijn het de heren ir. J.A.L.H. Gadiot en W.J.B. Schweitzer die de drijvende krachten zijn achter de realisatie van de nieuwbouw. Jacques Gadiot is technisch directeur van Laura & Vereeniging en Willem Schweitzer in die tijd directeur commerciële zaken. Naast goede huisvesting voor de nieuwe medewerkers heeft de mijndirectie ook belang bij een nieuwe grotere kerk. Dr. Henri Poels, sinds 1910 aalmoezenier van de mijnstreek, is de grote aanjager achter dit concept.

Om geld in te zamelen voor de nieuw te bouwen kerk worden in augustus 1916 liefdadigheidsfeesten georganiseerd, de netto-opbrengst bedraagt 1.500 gulden. Voor een kleine gemeente in die tijd een flink bedrag.
De gemeente Eygelshoven geeft in 1919 een subsidie van 4.000 gulden voor het aankopen van de grond en 20.000 gulden voor de bouw van de kerk. Het kerkbestuur gaat daarnaast nog een bankkrediet aan van 20.000 gulden.
De kerk zal gebouwd worden langs een nieuwaangelegde verbindingsweg die dan nog onverhard is. De weg loopt vanaf de brug aan Putstraat naar de Hoofdstraat (thans Veldhofstraat). Op dat moment nog allemaal weilanden.